استخدام مهندس نفت؛ حقوق و درآمد این مهندسان
ایران کشوری نفت‌خیز است و به دلیل ذخایر و سرمایه‌های فراوان نفت و گاز یکی از کشورهای مطرح در صنعت نفت دنیا به‌حساب می‌آید. مهندس نفت وظیفه نظارت بر عملیات حفاری، استخراج و تولید نفت و گاز را از میادین نفتی بر عهده دارد و یکی از مشاغل حساس و پرتقاضا در صنعت نفت و گاز و پتروشیمی است. این شغل درآمد نسبتاً بالایی دارد؛ اما از طرفی سختی و فشار کاری بالایی دارد و مهندسین نفت مجبورند در شرایط بسیار دشوار و سخت مشغول به کار باشند. مهندسی نفت از جمله مشاغلی است که نیازمند تحصیلات و داشتن مدرک دانشگاهی مرتبط است و بدون داشتن مدرک مرتبط امکان استخدام شدن در این حوزه را نخواهید داشت. برای اینکه دید بهتری از شغل مهندس نفت پیدا کنید در این مقاله قصد داریم این شغل را به شما معرفی کنیم و در مورد وظایف و مسئولیت‌ها، مهارت‌های لازم برای استخدام مهندس نفت و همچنین شرایط و محیط کاری آن بیشتر صحبت کنیم.
مهندس نفت کیست؟
مهندس نفت مسئولیت طراحی تجهیزات حفاری و برنامه‌ریزی روش‌ها و تکنیک‌های استخراج نفت و گاز از ذخایر خشکی و دریایی را بر عهده دارد و بر کل عملیات نظارت دارد. چارچوب اصلی وظایف این مهندس ارائه مشاوره و توصیه برای عملیات حفاری با در نظر گرفتن هزینه، سختی پروژه و بازدهی کار است. همچنین در مورد منابع جدید نفت و گاز تحقیق می‌کنند و به کمک مدل‌سازی‌های کامپیوتری روش‌هایی برای دستیابی به آن‌ها پیدا می‌کنند. مهندس نفت بعد از چندین سال کار و کسب تجربه به جایگاه مهندس ارشد می‌رسد و استقلال بیشتر و مسئولیت‌ها و تصمیم‌گیری‌های حساس‌تری در مورد پروژه‌های بزرگ و مهم خواهد داشت. هرچقدر سطح شغلی شما به عنوان مهندس نفت بالاتر برود نیاز به حضور در میادین نفتی و سایت‌های عملیاتی کمتر می‌شود و بخش عمده کارها به صورت دفتری انجام خواهد شد. اکثر شرکت‌های نفت و گاز مدرک کارشناسی را برای استخدام مهندس نفت در نظر می‌گیرند؛ هرچند برای پروژه‌های بزرگ و شرکت‌های مهم داشتن مدرک کارشناسی ارشد مهندسی نفت و همین‌طور داشتن پروانه مهندسی حرفه‌ای مزیت ویژه محسوب می‌شود. متقاضیان استخدام مهندس نفت علاوه بر مدرک تحصیلی لازم، به‌دقت به جزئیات، مهارت‌های تحلیلی قوی و مهارت بالا در گزارش‌نویسی نیاز خواهند داشت.
گرایش‌های مهندسی نفت در دنیا
رشته مهندسی نفت گرایش‌ها و زیرمجموعه‌های متفاوتی دارد و مهندسین نفت با توجه به گرایش و تخصصی که دارند در یک حوزه خاص مشغول به کار می‌شوند. شاخه‌های مهندسی نفت به چند دسته تقسیم می‌شوند: زمین شناسان نفت که با روش‌های زمین‌شناسی و ژئوفیزیکی ساختارهای زیرسطحی را تجزیه‌وتحلیل می‌کنند و هیدروکربن‌ها و ذخایر نفت و گاز را پیدا می‌کنند. مهندسین مخزن که تلاش می‌کند از طریق جایگذاری مناسب چاه حفاری، سطح تولید و تکنیک‌های بازیابی نفت پیشرفته، فرآیند تولید نفت و گاز را بهینه‌سازی کند. این مهندسین از نرم‌افزارهای شبیه‌سازی کامپیوتری برای شناسایی خطرات و پیش‌بینی پتانسیل مخزن استفاده می‌کنند. مهندسین تولید از طریق عملیات‌های مختلف مثل مشبک‌کاری، کنترل ماسه تولیدی، فراز آوری مصنوعی، کنترل جریان و تجهیزات درون‌چاهی، رابط بین مخزن و چاه را مدیریت می‌کنند. آن‌ها همچنین تجهیزات سطحی برای جداسازی جریان تولیدی (نفت، گاز و آب) را انتخاب می‌کنند. مهندس حفاری جنبه‌های فنی حفاری چاه‌های تولیدی و تزریقی را مدیریت می‌کند. این مهندس در قالب تیم و در کنار سایر مهندسین، دانشمندان و تیم‌های حفاری و پیمانکاری فعالیت می‌کنند
شرایط کاری مهندسین نفت
- مهندس نفت تازه‌کار حداقل برای ۲-۳ ابتدایی باید به‌صورت حضوری در سایت‌های حفاری حضور داشته باشد؛ اما به مرور و با کسب تجربه بخش عمده کارش به صورت دفتری خواهد بود.
- برای مهندس نفت امکان فریلنسینگ و خوداشتغالی نیز امکان پذیر است؛ زیرا برخی مواقع قسمت‌هایی از پروژه برون‌سپاری می‌شود و مبلغ قرارداد با توجه به وضعیت پروژه و قیمت روز نفت مشخص خواهد شد.
- حوزه نفت و گاز ازجمله حوزه‌هایی است که سهم اندکی از آن به زنان اختصاص پیداکرده و اغلب مهندسین نفت را مردان تشکیل می‌دهند. بااین‌حال، با وجودی که تعداد مهندسین نفت زن کمتر است؛ اما همان تعداد نیز نرخ اشتغال و استخدام بالایی دارند.
- میدان‌های نفتی در مناطق بومی و دورافتاده برپا می‌شود و مهندس نفت ملزم به زندگی و حضور در چنین محیط ناآشنایی است. اگرچه امکانات زندگی و رفاهی مناسبی در اختیار مهندسین نفت قرار می‌گیرد اما ممکن است مردم بومی و ساکنین آن منطقه مهمان‌نوازی و برخورد دوستانه‌ای با شما نداشته باشند.
- کار در سایت‌های حفاری و میادین نفتی می‌توانید از نظر جسمی و روحی بسیار سخت و طاقت‌فرسا باشد. همچنین شیفت‌های طولانی و برنامه کاری چند هفته خشکی/چند هفته دریا فشار مضاعفی به‌ویژه به خانواده‌ها وزندگی اجتماعی فرد تحمیل می‌کند.
- شرایط سایت اکتشافی و حفاری می‌تواند برای فارغ‌التحصیلان معلول یا ناتوان جسمی دشوار باشد؛ اما فرصت‌های اداری و دفتری متعددی در زمینه‌های تجزیه و تحلیل لرزه‌ای ساحلی، زمین‌شناسی، مهندسی فرآیند و … برای این افراد وجود دارد.
- مأموریت‌های کاری، دور بودن از خانه و محل زندگی و روزهای کاری نامنظم و طولانی ازجمله ویژگی‌های شغل مهندسی نفت است و باید خود را برای این سبک کار و زندگی آماده کنید.
مزایای استخدام شدن به عنوان مهندس نفت
اهمیت شغل مهندسی نفت در کشور ما زمانی مشخص می‌شود که به آثار ویرانگر تحریم نفتی کشور نگاه می‌کنیم. پس از اینکه ایالات متحده‌ی آمریکا، شریان‌های فروش نفت را بر کشور ما بست، اقتصاد کشور رو به فروپاشی رفت و موجی از تورم، گرانی و بیکاری، جامعه را در بر گرفت. همین تجربه برای تأکید بر اهمیت کاری که مهندسین نفت انجام می‌دهند، کافی است. بنابراین، یک مهندس نفت هرگز در ایران، بیکار نخواهد ماند. به علاوه، حقوق ماهیانه مهندس نفت در کشور ما در مقایسه با سایر مشاغل مهندسی، بالاتر است. البته بازار کار خوب و حقوق بالا تنها مزیت‌های این شغل نیستند. در زیر، چندین دلیل دیگر برای شما می‌آوریم که چرا انتخاب رشته‌ی مهندسی نفت، یک انتخاب هوشمندانه است.
۱- مهندسین نفت در حفاظت از محیط زیست نقش مهمی دارند
اگر عاشق حفاظت از محیط زیست هستید، رشته‌ی مهندسی نفت، یک رشته‌ی عالی برای شما است. ممکن است با توجه به مشکلات زیست محیطی صنعت نفت، این گفته کمی عجیب باشد. با این حال، دقت داشته باشید که یکی از نکاتی که در هر پروژه‌ی مهندسی نفت باید به آن توجه شود، به حداقل رساندن آسیب‌های زیست محیطی است. شما می‌توانید با ورود به حوزه‌ی مهندسی نفت، روش‌های جدیدی برای اکتشاف، استخراج و فرآوری نفت ابداع کنید که آسیب‌های زیست محیطی کمتری داشته باشند. همچنین، در شغل خود به عنوان یک مهندس نفت می‌توانید از رویکردهایی که کمترین آسیب را به محیط زیست وارد می‌کنند، استفاده کنید. به یاد داشته باشید که صنعت نفت همواره آسیب‌های جبران ناپذیری به محیط زیست وارد می‌کند و شما به عنوان یک مهندس نفت می‌توانید شدت این آسیب‌ها را تعیین کنید.
۲- سفر به مناطق جدید
اگر عاشق سفر کردن باشید، از شغل مهندسی نفت لذت خواهید برد. شاید بعضی وقت‌ها و در بعضی از جایگاه‌های شغلی، یک کار دفتری داشته باشید و تمامی کارهای خود را پشت کامپیوتر انجام دهید اما در هر صورت، زمانی نیاز خواهد بود که به چاه‌های نفت یا سکوهای نفتی روی دریا بروید. چنین سفرهایی با هزینه‌ی سازمانی خواهد بود که در استخدام آن هستید و بهترین امکانات رفاهی در اختیار شما قرار خواهد گرفت. حق مأموریت و سختی کار نیز دریافت خواهید کرد و از دیدن مناطق جدید لذت خواهید برد.
۳- امکان پیشرفت حرفه‌ای
پیشرفت حرفه‌ای یکی از مهم‌ترین مواردی است که در انتخاب یک مسیر شغلی باید به آن توجه داشته باشید. زمانی احساس خوشبختی خواهید کرد که در زندگی خود پیشرفت کنید و پیشرفت حرفه‌ای، یکی از مهم‌ترین جنبه‌های پیشرفت در زندگی است. بنابراین، یکی از مهم‌ترین مزیت‌های این شغل، امکان ترفیع گرفتن و پیشرفت حرفه‌ای تا بالاترین جایگاه‌های شغلی است. کسی که وارد حوزه‌ی مهندسی نفت می‌شود، کارش را از کارآموزی شروع می‌کند و اگر عملکرد خوبی داشته باشد و نخواهد با درآمد خوبی که از این شغل دارد، خیلی زود بازنشسته شود یا سراغ یک حرفه‌ی دیگر برود، می‌تواند تا بالاترین سطوح سازمانی در شرکت ملی نفت و دیگر شرکت‌های فعال در این حوزه، پیشرفت کند. حقوق ماهیانه مهندس نفت با ارتقاء در سازمان، بسیار بیشتر می‌شود و بالاترین سطوح شغلی در شرکت‌های نفتی، درآمدهایی بسیار نجومی دارند.
بالاترین حقوق مهندسین نفت در کشورهای مختلف دنیا
حقوق مهندسین نفت در کشورهای مختلف دنیا، متفاوت است. حتی ممکن است مهندسین نفت در شهرها یا ایالت‌های مختلف یک کشور، دستمزدهای متفاوتی داشته باشند. این موضوع دلایل متفاوتی دارد. به عنوان مثال، ممکن است یک کشور سرمایه‌گذاری کمتری روی نفت انجام دهد و بیشتر روی استفاده از انرژی‌های پاک، تمرکز داشته باشد. شرایط اقتصادی کشورها نیز با هم دیگر متفاوت است. به علاوه، ممکن است در یک منطقه، شرایط آب و هوایی و سختی کار، بیشتر از مناطق دیگر باشد و کمتر مهندسی حاضر باشد در آن منطقه کار کند.
۱- درآمد مهندس نفت در آمریکا
همانند بسیاری از شغل‌های دیگر، دستمزد ماهیانه مهندس نفت در ایالات متحده، بیشتر از دیگر کشورهای جهان است. درآمد مهندس نفت در آمریکا سالانه بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار دلار آمریکا است. البته حقوق مهندسین نفت در ایالت‌های مختلف آمریکا با هم دیگر متفاوت است و درآمد مهندسین نفت در ایالت‌های تگزاس و آلاسکا، بیش از درآمد مهندسین نفت در دیگر کشورهای جهان است.
۲- حقوق مهندس نفت در بریتانیا
بریتانیا نیز جزو کشورهایی است که مهندسین نفت در آن درآمد بالایی دارند. میانگین درآمد مهندسین نفت در بریتانیا بالای ۱۰۰ هزار دلار آمریکا در سال است و این میزان حقوق، با افزایش سابقه کار، به طور تصاعدی، افزایش میابد.
۳- حقوق ماهیانه مهندس نفت در کانادا
میانگین حقوق سالیانه مهندسین نفت در کانادا کمتر از ۱۰۰ هزار دلار آمریکا است ولی همچنان فاصله‌ی زیادی با کشورهای دیگر دارد. البته، هزینه‌های زندگی کردن در کانادا، نسبت به ایالات متحده‌ی آمریکا کمتر ولی در مقایسه با بریتانیا، کمی بیشتر است.
۴- دستمزد مهندسی نفت در عربستان سعودی
عربستان سعودی نیز یکی دیگر از کشورهایی است که مهندسین نفت می‌توانند در آن کلی پول در بیاورند. میانگین درآمد حقوق یک مهندس نفت در این کشور نفت‌خیز، بیش از ۶۰ هزار دلار در سال است. با توجه به وابستگی شدید عربستان به صنعت نفت، پرداخت این حقوق بالا به مهندسین نفت کاملا طبیعی است.
۵- حقوق مهندسین نفت در برزیل
کشور برزیل، واقع در آمریکای جنوبی، یکی از جذاب‌ترین کشورها برای مهندسین نفت در دنیا است. هزینه‌های زندگی در این کشور خیلی بالا نیست و از نظر جاذبه‌های گردشگری یکی از جذاب‌ترین کشورهای دنیا محسوب می‌شود. یک مهندس نفت با حقوق سالانه بیش از ۵۰ هزار دلاری خود در برزیل می‌تواند زندگی بسیار مرفهی داشته باشد.
۶- حقوق مهندس نفت در قطر
کشور قطر در رتبه‌ی چهاردهم کشورهای تولید کننده‌ی نفت در دنیا قرار دارد. کشور قطر نیز همانند عربستان سعودی، وابستگی زیادی به صنعت نفت خود دارد و حقوق مهندس نفت در قطر در سال حدود ۵۰ هزار دلار است.
حقوق و درآمد مهندس نفت در ایران
مطابق با گزارش حقوق و دستمزد جاب ویژن در سال ۱۴۰۰، میزان میانگین درآمد ماهیانه‌ی یک مهندس نفت در شهر تهران در سطح کارشناس، حدود ۹ میلیون تومان است. مهندسین نفت در سطح کارشناس ارشد و مدیر در شهر تهران، ماهانه حدود ۱۹ میلیون تومان درآمد دارند. در دیگر شهرهای بزرگ ایران، یک مهندس نفت به طور ماهیانه در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۰ میلیون تومان درآمد دارد. این در حالی است که میانگین حقوق ماهیانه مهندس نفت در شهرهای کوچک، حدود ۱۶ میلیون تومان است. در مورد شغل مهندسی نفت، درآمد در تهران با شهرهای کوچک تفاوتی ندارد و دیگر شهرهای بزرگ، با اختلاف زیاد درآمد پایین‌تری در مقایسه با شهرهای کوچک دارند. اگر بخواهیم شهرهای کوچک را با شهرهای بزرگ دیگر به غیر از تهران مقایسه کنیم، باید بگوییم که شرایط کاری مهندسین نفت در شهرهای کوچکی مثل عسلویه بسیار سخت‌تر از شهرهای بزرگ کشور است. اکثر مهندسین نفت ترجیح می‌دهند در شهرهای بزرگ مشغول به کار شوند تا در شهرهایی مثل آبادان و عسلویه. بنابراین، به دلیل سختی کار در شهرهای کوچک نفت‌خیز ایران، درآمد مهندسین نفت در این شهرها در حد درآمد مهندسین نفت در شهر تهران است. متأسفانه باید بگوییم که حقوق ماهیانه مهندس نفت در ایران، با اینکه یکی از پردرآمدترین مشاغل در کشور محسوب می‌شود، در مقایسه با حقوق مهندس نفت در کشورهای دیگر، واقعا ناچیز است. با یک محاسبه‌ی ساده و با در نظر گرفتن نرخ دلار ۲۵ هزار تومان، مشخص می‌شود که میانگین درآمد یک مهندس نفت در کشور ما در سال تقریبا کمتر از ۸ هزار دلار در سال است. این در حالی است که یک مهندس نفت حتی در یک کشور کمتر توسعه یافته‌ی آفریقایی مثل نیجریه، حدود ۱۱ هزار دلار در سال، درآمد دارد. به علاوه، کشور ما، در میانه‌های رو به بالای گران‌ترین کشورهای جهان قرار دارد و این شرایط را برای کار کردن مهندسین نفت در کشور ما بسیار سخت می‌کند و خیلی از نخبگان مهندسی نفت کشور، ترجیح می‌دهند مهاجرت کنند.
جمع بندی
صنعت نفت و گاز یکی از صنایع پردرآمد و مهم دنیاست که در زمینه‌های مختلف مثل سیاست، اقتصاد و حتی محیط‌زیست تأثیر زیادی می‌گذارد. میادین نفتی و سایت‌های حفاری و استخراج نفت برای مدیریت و برنامه‌ریزی عملیات‌های استخراج به استخدام مهندس نفت نیاز دارند و تقاضا و بازار کار خوبی برای این شغل وجود دارد. افرادی که مدرک لیسانس مهندسی نفت دارند و همین‌طور فارغ‌التحصیلان رشته‌های مرتبط مثل شیمی، زمین‌شناسی، عمران، مکانیک و … در صورت داشتن تخصص و مهارت‌های فنی و فردی لازم می‌توانند در موقعیت‌های شغلی مهندسی نفت مشغول به کار شوند. بازار کار این شغل تا حد زیادی تحت تأثیر تحولات سیاسی مثل تحریم‌ها و افزایش یا کاهش نرخ نفت و … دارد؛ بااین‌حال با توجه به نفت‌خیز بودن کشورمان به نظر می‌رسد بازار کار و استخدام مهندس نفت همچنان سیر صعودی خود را ادامه دهند. عوامل متعددی روی درآمد مهندسان نفت اثر گذار هستند که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به موقعیت جغرافیایی، سطح تحصیلات و میزان تجربه اشاره کرد. درآمد مهندسین نفت در ایالات متحده‌ی آمریکا بالاتر از ۱۰۰ هزار دلار بر سال و بهتر از تمامی کشورهای دنیا است. بریتانیا نیز تفاوت چندانی با آمریکا ندارد و کشورهای کانادا، عربستان سعودی، برزیل و قطر هم کشورهای خوبی برای کسب درآمد به عنوان یک مهندس عمران هستند. متأسفانه حقوق ماهیانه مهندس نفت در ایران در مقایسه با کشورهای دیگر دنیا بسیار پایین‌تر است و این حالی است که یک مهندس نفت در ایران، ماهانه به طور متوسط حدود ۱۰ الی ۱۵ میلیون تومان درآمد دارد و این شغل، یکی از پر درآمدترین شغل‌های کشور است.
